Canlı vücudunu oluşturan en küçük canlı birimi hücredir.Hücreden canlıya doğru :

Hücre Doku Organ Sistem Organizma

sırası vardır.Canlıların yaşam alanı olan biyosferi bir vücuda benzetirsek, buradaki yapının sıralanışı da:

Birey Populasyon Komünite Ekosistem Biyosfer

şeklinde olmaktadır.

Dünyada canlıların yaşam sürdürdüğü alanların tamamına BİYOSFER diyoruz.Bu alan yeryüzünden 8-10 km aşağısını ve 8-10 km yukarısını kapsamaktadır. Yani hava, karalar, göller, okyanuslar, dağlar ve yerin katmanları biyosferin kısımlarıdır.Bütün bu dağılımlarda canlı türleri yaşamaktadır.En çok yığılma sıcak ve bol yağmur alan bölgelerde olmaktadır.

HABİTAT: Bir organizmanın doğal olarak yaşayıp, üreyebildiği yerdir.

POPULASYON : Belli bir bölgede sınırlandırılmış aynı çeşit organizmalar topluluğudur.

POPULASYONLARIN ÖZELLİKLER

1-Populasyonların büyüklüğü:

TAŞIMA KAPASİTESİ : Populasyonun en fazla bulundurabileceği birey sayısıdır.

2-Populasyonun yoğunluğu:

3-Populasyonun doğum ve ölüm oranı:

4-Populasyonun yaş dağılımı :

Birey yaşı

90 –

YAŞLI

65 –

ERGİN

45 –

GENÇ

A B C Zaman

Populasyon Populasyon Populasyon

Büyümekte Dengede Küçülmekte

Grafikle gösterirsek :

Sayısal artış

Büyümekte olan populasyon

Populasyon dengede

Küçükmekta olan

Zaman

POPULASYONLARIN PROBLEMLERİ

Populasyonları oluşturan fertler ölse bile populasyonlar yeni oluşturulan fertlerle devam eder.Populasyonlar büyüyebilir ve küçülebilirler. Bu sayede populasyonlar dengelenirler.Buna göre :

= -

POPULASYONLARIN DÜZENLENMESİ

Prof.Wiens hayvan populasyonlarının düzenlenmesini açıklamak için iki hipotez ileri sürmüştür:

A) MALTHUS HİPOTEZİ :

Populasyonun büyümesinin var

olan besin kaynakları, hastalık

ve savaş faktörleri ile düzenlen-

diğini iddia etmektedir. Bu fak-

törlere DIŞ KYVVETLER denir.

B) WYNNE-EDWARD HİPOTEZİ :

Populasyonun büyümesinin iç kuv-

vetlerle düzenlendiğini belirtir.İç kuv-

vetler , populasyondaki canlıların

gösterdiği sosyal davranışlardır.

Örneğin doğum kontrolü gibi.

Bu iki hipotez John EMLEN ‘in yaptığı deneyle de aşağıdaki gibi açıklanır.

I.GRUP II.GRUP III.GRUP

Her gün 259 gr Her gün 250 gr Her gün 250 gr

Yiyecek veriliyor yiyecek veriliyor yiyecek veriliyor.

Populasyon arta Populasyon artar Populasyon artar

Yiyecek sıkıntısı Yiyecek sıkıntısı Göç engellenir.

Başlar Başlar

Göç başlar Göç engellenir Alan kısıtlanır

Doğum oranı Ölüm oranı

düşer artar

SONUÇLAR:

1-Besin populasyon artışını kısıtlayabilir.

2-Göç artışı populasyonu sabit bir dengede tutabilir.

3-Besin sıkıntısının baş göstermesi hem göç hızını, hem doğum hızını etkiler.

POPULASYONLARIN BÜYÜME ŞEKİLLERİ

1-Populasyondaki bireylerin vücut büyüklükleri arttıkça sayıları artar.

2-Ekosistemde populasyonlar geometrik dizi şeklinde (2,4,8,16,32 ) arttıkları halde, besin aritmetik dizi (2,4,6,8,10,12) şeklinde artar.

Geometrik artış

(populasyon)

Aritmetik artış

(Besin)

Zaman

Populasyonların büyüme eğrileri iki şekilde gösterilir :

1- “ S “ TİPİ GELİŞME EĞRİSİ :

Populasyondaki

birey sayısı

Denge evresi

Negatif

Artış

Logaritmik

Artış

Pozitif

Artış

I II III IV Zaman

I.Kuruluş fazı-Pozitif artış evresi

II.Logaritmik artış evresi

III.Negatif artış evresi

IV.Denge evresi

2- “ J “ TİPİ GELİŞME EĞRİSİ :

Birey sayısı

Denge evresi yoktur

Logaritmik

Artış Birey sayısı

Aniden hızla düşer

Kuruluş

Fazı

I II III Zaman

I.Kuruluş ve pozitif artış evresi

II.Logaritmik artış evresi

III.birey sayısının azalması

POPULASYONLARIN DAĞILIMI

Üç şekilde görülür:

1-Kümelenme 2-Rastgele 3-Homojen

KÖMÜNİTE (YAŞAMA BİRLİKLERİ) : Belli bir bölgeye yerleşmiş ve aralarında etkileşim olan bütün canlıların oluşturduğu topluluğa denir.

EKOTON : Koşulları birbirine zıt olan iki komünite arasındaki geçiş bölgesi, yani sınır bölgesi yaşama birliğidir.

EKOLOJİK NİŞ : Populasyonun ekosistemdeki görevidir.

BASKIN TÜR : Komünitelerde gerek sayıları, gerekse etkinlikleri bakımından daha fazla göze çarpan türlere baskın tür denir.Karada olu,suda olmaz.

BİYOTOP : Komünitelerin yaşadıkları alanlara denir.(Cansız)

MİKROKLİMA : Yaşama birliğinin her kademesinde komünite-

ye özgü iklimsel bir yapının olmasına denir.

SÜKSESYON: Bir komünitede canlı veya cansız çevre koşullarının etkisiyle baskın olan organizma veya organizmala-

rın yerini zamanla bir başka organizma veya organizmaların almasına denir.

EKOSİSTEM : Komünite ve üzerinde bulunduğu cansız ortama denir.Kısaca :

Komünite + Cansız çevre = Ekosistem

EKOSİSTEMİN ÖĞELERİ

1- H₂O , CO₂ , Ca, N, P tuzları gibi inorganik maddelerle, organik maddeler.

2- Yapıcı organizmalar (Yeşil bitkiler=Üreticiler)

3- Tüketiciler

4- Ayrıştırıcılar

5- İklim, sıcaklık gibi fiziksel faktörler.

BESİN ZİNCİRİ VE BESİN PİRAMİDİ

Bir yaşama birliğinde canlılardan birinin diğerinin üzerinden yada birinin diğerine bağlı beslenebilmesi sonucu oluşan halkalar zincirine , o yaşam birliğindeki BESİN ZİNCİRİ denir. Yani üç çeşit canlının birbirini yiyecek şekilde sıralanmalarına denir.

Bir ekosistemde, besin zincirini oluşturan canlıların sayıları ile bu canlıların kütleleri arasında ters orantı vardır. Besin zincirindeki biridiğerini yiyecek şekilde, kütlelerine sıralanırlarsa bir piramit oluşur. Besin piramidinin tepesinde her zaman üçüncü derecede tüketici (Omnivor) ‘ler, özellikle insan bulunur.

Besin zincirinde yukarıdan aşağıya doğru sıralama av-avcı ilişkisidir.

Besin piramidinin her basamakta azalmasının nedeni, her basamaktaki canlının ısı ve hareket şeklinde enerji kaybetmesidir.

Besin zinciri Besin Piramidi

EKOSİSTEMİN İŞLEVİ

1-Vücut büyüklüğü

Vücut büyüklüğü azaldıkça, birey sayısı artar veya vücut büyüklüğü arttıkça , birey sayısı azalır.Grafikle gösterirsek :

Vücut büyüklüğü

Birey sayısı

2-Birey sayısı ve üreme hızı

3-Biyokütle : Besin zi,ncirinin her halkasındaki toplam canlı kütlesine denir.Alttan, üste doğru biyokütle azalır.

B-Enerji Akışı :Doğada enerji akışı güneşten başlamak üzere tek yönlüdür.Üreticilerden son tüketicilere doğru gidildikçe, her halkada enerjinin ancak % 10 ‘ u aktarılır. ( % 10 YASASI ) , % 90 ‘ ı ise ısı enerjisi şeklinde kaybolur